*Η παρακάτω δημοσίευση, έχει αναρτηθεί με την άδεια του συγγραφέα και είναι αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα <www.epicuros.gr>
Η «Ασαφής» λογική.
Όταν μιλάμε για «ασαφή» λογική εννοούμε τη νοητική διεργασία, η οποία διεξάγεται με βάσει τις εμπειρίες και τα συμπεράσματα από τις παρατηρήσεις των αισθήσεών μας.
Αντίθετα η απόλυτη λογική διεξάγεται μόνο με την χρήση νοητικών κανόνων και γι’ αυτό δεν οδηγεί σε συμπεράσματα που να αντιστοιχούν οπωσδήποτε στην φυσική πραγματικότητα.
Όπως θα δούμε παρακάτω, η ασαφής λογική δεν είναι καθόλου ασαφής. Και επιπλέον, ούτως ή άλλως, σκεπτόμαστε μ’ αυτήν.
Ποια είναι όμως αυτή η ασαφής λογική;
Μα είναι ακριβώς η πολυσηματοδοτημένη σκέψη, η οποία μας βγαίνει σε κάθε εκδήλωση της ζωής μας.
Και τι σημαίνει πολυσηματοδοτημένη σκέψη;
Σημαίνει την σκέψη αυτή η οποία δεν μπαίνει σε στεγανά, ούτε περιορίζεται σε πλαίσια. Σημαίνει την σκέψη αυτή που είναι διάχυτη από τις αισθήσεις και τα συναισθήματά μας.
Η ασαφής λογική, λοιπόν, κατακλύζει την καθημερινή μας ζωή και έχει πάμπολες εφαρμογές. Αντίστοιχος με την ασαφή λογική είναι ο Επικούρειος κανόνας ο οποίος στηρίζεται στο εναργές, στα κριτήρια της αλήθειας και τέλος στην επιμαρτύρηση ή όχι των αισθήσεων. Αυτός λοιπόν ο εμπειρικός κανόνας που διατύπωσε ο Επίκουρος και μας τον φωνάζει από τότε …μας λέει ότι «Κατά συνέπεια η επιβεβαίωση και μη αμφισβήτηση είναι το κριτήριο της αλήθειας. Η μη επιβεβαίωση και αμφισβήτηση είναι το κριτήριο του ψεύδους. Βάση και θεμέλιο όλων των πραγμάτων είναι το ολοφάνερο».
Η ασαφής λογική ανακαλύφθηκε το 1964 από τον γεννημένο στο Αζερμπαιτζάν Αμερικανό επιστήμονα λογικών συστημάτων Lofti Zadech. Και όντως έχει πάμπολες πρακτικές εφαρμογές στους θερμοστάτες, στα συστήματα φρένων που ακινητοποιούν τα αυτοκίνητα, στην καλύτερη αποθήκευση και ανάλυση εικόνων στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές κ.τ.λ.
Αλλά ας δούμε όμως τι λέει η απόλυτη λογική, που μας την εισήγαγε ο Αριστοτέλης. Η απόλυτη λογική στηρίζεται σε δύο βασικούς νόμους. Στον νόμο της μη αντίφασης και στον νόμο του αποκλειόμενου μέσου.
Όσον αφορά τον πρώτο νόμο, το Α, ο Αριστοτέλης μας λέει, δεν μπορεί να είναι Β και ταυτοχρόνως μη Β. Δηλαδή κάποιος δεν μπορεί να είναι Έλληνας και ταυτοχρόνως μη Έλληνας.
Είναι έτσι όμως;
Άραγε είναι Έλληνας ή όχι! κάποιος Αμερικανός που κατάγεται από Ελληνική οικογένεια τρίτης γενιάς, αλλά δεν μιλάει Ελληνικά και δεν του αρέσει τίποτα το Ελληνικό; Άραγε είναι Έλληνας ή όχι! ένας νέος 20 ετών που έχει γεννηθεί στην Ελλάδα από Αλβανούς γονείς και μιλάει Ελληνικά αλλά όχι Αλβανικά;
Και στον δεύτερο νόμο, ο οποίος εξάγεται με βάσει τον πρώτο, ο Αριστοτέλης μας λέει, ότι το Α είναι είτε Β, είτε μη Β. Δηλαδή κάποιος είναι, είτε Έλληνας είτε μη Έλληνας. Άρα συνεπάγεται με βάσει τον πρώτο νόμο, ότι θα είναι ξένος. Όμως και σ’ αυτό το παράδειγμα πάλι, από την εμπειρία μας, υπάρχει λάθος. Αναποδογυρίζοντας όμως αυτούς τους νόμους βρισκόμαστε προ διλήμματος.
Άραγε κάποιος είναι Έλληνας, ή όχι; Και αν δεν είναι Έλληνας θα είναι ξένος;
Έτσι προσπαθούν να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα. Να ορίσουν δηλαδή το ποιος είναι Έλληνας και το ποιος είναι ξένος.
Ναι αυτοί οι νόμοι, αυτή η απόλυτη λογική, μπορεί να ισχύει στα θεωρητικά μαθηματικά ή σε οποιαδήποτε θεωρητική επιστήμη. Αλλά δεν ισχύει στην πράξη και πάνω σε φυσικά ή ανθρώπινα θέματα.
Είναι γνωστό , ότι μεταξύ του άσπρου και του μαύρου υπάρχουν και άλλα χρώματα. Χρώματα τα οποία βάφουν την ζωή μας και την κάνουν πιο ενδιαφέρουσα. Και επιβεβαιώνεται αυτό από την θεωρία του Σωρίτη, όπως την διατύπωσε ο ρήτορας Ευβουλίδης. Διότι η θεωρία του Σωρίτη στηρίζεται σε μία πρακτική η οποία μας λέει, ότι από ποιο σημείο θεωρούνται μερικοί σπόροι σωρός; Από 10, 100,1000, και από ποιους δεν θεωρούνται; Δηλαδή ένας, η δύο, ή 10 σπόροι αποτελούν σωρό; Οι 20 σπόροι θεωρούνται σωρός αλλά οι 19 όχι;
Και αν αντιπαραθέσουμε την θεωρία αυτή με τους ανωτέρω νόμους καταλήγουμε στην άποψη, ότι ο μη Έλληνας δεν είναι απαραίτητα και ξένος. Και δεν είναι ξένος γιατί δεν μπορούμε ορίσουμε ποιος είναι ή όχι Έλληνας. Διότι αν προσπαθήσουμε να τους ορίσουμε τότε μεγάλες πληθυσμιακές κατηγορίες θα μείνουν, όπως θα προκύψει παρακάτω, απ’ έξω.
Κατά συνέπεια , εκ των συμπερασμάτων και των εμπειριών, τα οποία εξάγονται από αυτά τα λίγα που σας είπα, βρίσκει έδαφος και αναπτύσσεται ο Επικούρειος κανόνας. Ο οποίος εδράζεται πάνω στις καθημερινές μας εμπειρίες και όχι σε αφορισμούς.
Και όμως αυτή η δίσημη και διλημματική λογική έχει διαποτίσει όλο τον δυτικό κόσμο και όχι μόνο.
Διότι αν εκλογικεύσουμε και αντιστρέψουμε αυτούς τους δύο νόμους του Αριστοτέλη, μπορούμε να μιλάμε, για παράδειγμα, για το καλό ή το κακό του εβραιοχριστιανισμού. Ας μου ορίσει λοιπόν κάποιος, πέραν των στερεοτύπων, τι είναι καλό και τι είναι κακό;
Ακόμα το ίδιο ισχύει για την δικαιοσύνη, τους νόμους και γενικά ότι διέπει την λογική της παγκόσμιας κοινότητας των κρατών, όσο και τις σχέσεις των κρατών με τους υπηκόους τους. Γιατί τους συμφέρει να είναι τα πράγματα έτσι. Γιατί αντλούν απ’ αυτήν την λογική , την εξουσία τους . Και σου λένε με κυνικό τρόπο, αν πας να τους αμφισβητήσεις και δεις το ολοφάνερο, ότι η λογική είναι μία, όπως την διατύπωσε ο Αριστοτέλης με τους ανωτέρω νόμους, τα συμφέροντα είναι διαφορετικά. Έτσι μας φέρνουν τεχνηέντως σ’ ένα δίλημμα. Ένα δίλημμα δικό τους, που σε αναγκάζουν να αποφασίσεις, για να τους διαιωνίσεις. Και σας παραθέτω ένα ακόμα επίκαιρο παράδειγμα προς επίρρωση των ανωτέρω. Και αυτό είναι η οικονομική κρίση η οποία ταλανίζει τον Ελληνικό λαό και όχι μόνο. Αυτή λοιπόν η κρίση διαφεντεύει την πολιτική ζωή με το εξής δίλημμα. Και το οποίο είναι συνυφασμένο με την Αριστοτέλεια λογική. Μας λένε , μνημόνιο ή μη μνημόνιο. δηλαδή χρεοκοπία. Και μας ορίζουν τους δανειακούς όρους. Και ότι είναι μονόδρομος, ή συμφέρον μας, αυτού του είδους το δάνειο. Αυτό λοιπόν το δίλλημα μας το επέβαλαν οι καπιταλιστές προκειμένου να σώσουν τα κεφάλαιά τους. Διότι αν υποθέσουμε πως βγαίνουμε από το μνημόνιο το μόνο που έχουν να κερδίσουν οι εργαζόμενοι είναι τα ψίχουλα. Και αυτό που θα χάσουν, είναι ο σημαντικός παραγωγικός ελεύθερος χρόνος.
Πράγματι δεν μας ενδιαφέρει εμάς τους Επικούρειους το κέρδος ή τα ψιχία που θα μας δώσουν, αν μας τα δώσουν, ή ακόμα η εντατικοποίηση της δουλειάς, η αν θέλετε να διαλέξουμε την δουλεία μας. Αλλά η ευτυχισμένη ζωή, η καλή μας διάθεση, η εκλογίκευση των επιθυμιών μας και η πραότητα των συναισθημάτων που εξαρτώνται όχι με τον αυτοσκοπό της μισθωτής εργασίας και των οραμάτων περί πλουτισμού . Δηλαδή μεταξύ της λογικής του μνημονίου ή του μη μνημονίου, ή αν θέλετε τη στέρηση ή μη των καπιταλιστικών επιθυμιών, υπάρχει και η τρίτη, ή η τέταρτη, ή η πέμπτη εκδοχή.
Ναι αγαπητοί μου, με την παρέκκλιση των ατόμων, τίποτα δεν μπορεί να ορισθεί ή να μας ορισθεί ή να μας καθοριστεί. Ούτε πάνω σε θεωρητικά θέματα, ούτε σε πρακτικά. Εκείνο που μπορούμε να κάνουμε είναι συμβάσεις σε θεωρητικά θέματα ώστε να μην ερχόμαστε σε συγκρούσεις. Συμβάσεις όσον αφορά την δικαιοσύνη, την ελευθερία, την αγάπη κ.α. Και όσον αφορά τα πρακτικά θέματα εξαρτάται στο τι δέχεται πλειοψηφία και τα οποία τα ονομάζουμε ως αντικειμενική αλήθεια. Διότι εμείς ορίζουμε το δέντρο, την πέτρα. το μέταλλο ή ακόμα μία επιστημονική ανακάλυψη. Και η οποία αλήθεια, μπορεί να καταρριφθεί όταν υπάρξουν καινούργια δεδομένα. Αλλά ας επανέλθουμε στο αρχικό παράδειγμα που σας έφερα. Δηλαδή στο ποιος είναι Έλληνας. Διότι Έλληνας είναι και ο Αρβανίτης, Έλληνας είναι και ο καθολικός της Σύρου, Έλληνας είναι και ο μουσουλμάνος μειονοτικός, Έλληνας είναι και αυτός που την Ελληνική παιδεία μετέρχεται…
Και συμφωνεί με το παράδειγμα που μας φέρει ο Eric Anderson στο περίφημο βιβλίο του «ο Επίκουρος στον 21ον αιώνα» σχετικά με τους εργένηδες. Κατά τον ίδιο τρόπο ρωτά ποιοι είναι οι εργένηδες. Γιατί ο ορισμός που δόθηκε και ο οποίος λέει, ότι εργένης είναι αυτός που δεν έχει παντρευτεί, είναι λάθος. Διότι εργένης είναι και ο Πατριάρχης, και ένας που έχει κάνει λευκό γάμο, και ένα παιδί….
Εξ αυτών συνάγεται πως ο ανθρώπινος νους δεν δουλεύει όπως τα θεωρητικά μαθηματικά, ούτε επεξεργάζεται τις πληροφορίες όπως ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής και να λειτουργεί με το δυαδικό σύστημα 0 και 1 και να ακολουθεί ή το 0 ή το 1. Αλλά αποτελείται από πυκνά διασυνδεόμενα δίκτυα. Μπορεί η εξουσία να χρησιμοποιεί αυτά τα δίκτυα για αλλότριους σκοπούς και να μας κάνει να σκεφτόμαστε πάνω στον δυισμό. Και πάνω σ’ αυτόν τον δυισμό να υπάρχει ο μονόδρομος, του λεγόμενου για την εξουσία, καλού.
Εμείς όμως οι Επικούρειοι χρησιμοποιούμε τα δίκτυα αυτά, σκεπτόμενοι πολλαπλώς έχοντας σαν βάση τα κριτήρια της αλήθειας που μας διατύπωσε ο Επίκουρος. Τα οποία στοχεύουν στον μη αποκλεισμό, στην άντληση του θάρρους και τέλος στην ηδονή. Σ’ αυτήν την ηδονή που είναι και ο σκοπός της Επικούρειας φιλοσοφίας. Έτσι ανακαλύπτουμε πολλά μονοπάτια για μια ευτυχισμένη ζωή φτιάχνοντας σ’ αυτήν την άρρωστη πραγματικότητα όπου κυριαρχεί η Αριστοτέλεια λογική, μια καινούργια πραγματικότητα που στηρίζεται στη φύση του ανθρώπου και του σύμπαντος. Με την φιλία, την φρόνηση και τον ανθρωπισμό, αποδεσμεύεται ο άνθρωπος από τα γρανάζια των τεχνικών της πολιτικής ηγεσίας.
Αντίθετα η απόλυτη λογική διεξάγεται μόνο με την χρήση νοητικών κανόνων και γι’ αυτό δεν οδηγεί σε συμπεράσματα που να αντιστοιχούν οπωσδήποτε στην φυσική πραγματικότητα.
Όπως θα δούμε παρακάτω, η ασαφής λογική δεν είναι καθόλου ασαφής. Και επιπλέον, ούτως ή άλλως, σκεπτόμαστε μ’ αυτήν.
Ποια είναι όμως αυτή η ασαφής λογική;
Μα είναι ακριβώς η πολυσηματοδοτημένη σκέψη, η οποία μας βγαίνει σε κάθε εκδήλωση της ζωής μας.
Και τι σημαίνει πολυσηματοδοτημένη σκέψη;
Σημαίνει την σκέψη αυτή η οποία δεν μπαίνει σε στεγανά, ούτε περιορίζεται σε πλαίσια. Σημαίνει την σκέψη αυτή που είναι διάχυτη από τις αισθήσεις και τα συναισθήματά μας.
Η ασαφής λογική, λοιπόν, κατακλύζει την καθημερινή μας ζωή και έχει πάμπολες εφαρμογές. Αντίστοιχος με την ασαφή λογική είναι ο Επικούρειος κανόνας ο οποίος στηρίζεται στο εναργές, στα κριτήρια της αλήθειας και τέλος στην επιμαρτύρηση ή όχι των αισθήσεων. Αυτός λοιπόν ο εμπειρικός κανόνας που διατύπωσε ο Επίκουρος και μας τον φωνάζει από τότε …μας λέει ότι «Κατά συνέπεια η επιβεβαίωση και μη αμφισβήτηση είναι το κριτήριο της αλήθειας. Η μη επιβεβαίωση και αμφισβήτηση είναι το κριτήριο του ψεύδους. Βάση και θεμέλιο όλων των πραγμάτων είναι το ολοφάνερο».
Η ασαφής λογική ανακαλύφθηκε το 1964 από τον γεννημένο στο Αζερμπαιτζάν Αμερικανό επιστήμονα λογικών συστημάτων Lofti Zadech. Και όντως έχει πάμπολες πρακτικές εφαρμογές στους θερμοστάτες, στα συστήματα φρένων που ακινητοποιούν τα αυτοκίνητα, στην καλύτερη αποθήκευση και ανάλυση εικόνων στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές κ.τ.λ.
Αλλά ας δούμε όμως τι λέει η απόλυτη λογική, που μας την εισήγαγε ο Αριστοτέλης. Η απόλυτη λογική στηρίζεται σε δύο βασικούς νόμους. Στον νόμο της μη αντίφασης και στον νόμο του αποκλειόμενου μέσου.
Όσον αφορά τον πρώτο νόμο, το Α, ο Αριστοτέλης μας λέει, δεν μπορεί να είναι Β και ταυτοχρόνως μη Β. Δηλαδή κάποιος δεν μπορεί να είναι Έλληνας και ταυτοχρόνως μη Έλληνας.
Είναι έτσι όμως;
Άραγε είναι Έλληνας ή όχι! κάποιος Αμερικανός που κατάγεται από Ελληνική οικογένεια τρίτης γενιάς, αλλά δεν μιλάει Ελληνικά και δεν του αρέσει τίποτα το Ελληνικό; Άραγε είναι Έλληνας ή όχι! ένας νέος 20 ετών που έχει γεννηθεί στην Ελλάδα από Αλβανούς γονείς και μιλάει Ελληνικά αλλά όχι Αλβανικά;
Και στον δεύτερο νόμο, ο οποίος εξάγεται με βάσει τον πρώτο, ο Αριστοτέλης μας λέει, ότι το Α είναι είτε Β, είτε μη Β. Δηλαδή κάποιος είναι, είτε Έλληνας είτε μη Έλληνας. Άρα συνεπάγεται με βάσει τον πρώτο νόμο, ότι θα είναι ξένος. Όμως και σ’ αυτό το παράδειγμα πάλι, από την εμπειρία μας, υπάρχει λάθος. Αναποδογυρίζοντας όμως αυτούς τους νόμους βρισκόμαστε προ διλήμματος.
Άραγε κάποιος είναι Έλληνας, ή όχι; Και αν δεν είναι Έλληνας θα είναι ξένος;
Έτσι προσπαθούν να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα. Να ορίσουν δηλαδή το ποιος είναι Έλληνας και το ποιος είναι ξένος.
Ναι αυτοί οι νόμοι, αυτή η απόλυτη λογική, μπορεί να ισχύει στα θεωρητικά μαθηματικά ή σε οποιαδήποτε θεωρητική επιστήμη. Αλλά δεν ισχύει στην πράξη και πάνω σε φυσικά ή ανθρώπινα θέματα.
Είναι γνωστό , ότι μεταξύ του άσπρου και του μαύρου υπάρχουν και άλλα χρώματα. Χρώματα τα οποία βάφουν την ζωή μας και την κάνουν πιο ενδιαφέρουσα. Και επιβεβαιώνεται αυτό από την θεωρία του Σωρίτη, όπως την διατύπωσε ο ρήτορας Ευβουλίδης. Διότι η θεωρία του Σωρίτη στηρίζεται σε μία πρακτική η οποία μας λέει, ότι από ποιο σημείο θεωρούνται μερικοί σπόροι σωρός; Από 10, 100,1000, και από ποιους δεν θεωρούνται; Δηλαδή ένας, η δύο, ή 10 σπόροι αποτελούν σωρό; Οι 20 σπόροι θεωρούνται σωρός αλλά οι 19 όχι;
Και αν αντιπαραθέσουμε την θεωρία αυτή με τους ανωτέρω νόμους καταλήγουμε στην άποψη, ότι ο μη Έλληνας δεν είναι απαραίτητα και ξένος. Και δεν είναι ξένος γιατί δεν μπορούμε ορίσουμε ποιος είναι ή όχι Έλληνας. Διότι αν προσπαθήσουμε να τους ορίσουμε τότε μεγάλες πληθυσμιακές κατηγορίες θα μείνουν, όπως θα προκύψει παρακάτω, απ’ έξω.
Κατά συνέπεια , εκ των συμπερασμάτων και των εμπειριών, τα οποία εξάγονται από αυτά τα λίγα που σας είπα, βρίσκει έδαφος και αναπτύσσεται ο Επικούρειος κανόνας. Ο οποίος εδράζεται πάνω στις καθημερινές μας εμπειρίες και όχι σε αφορισμούς.
Και όμως αυτή η δίσημη και διλημματική λογική έχει διαποτίσει όλο τον δυτικό κόσμο και όχι μόνο.
Διότι αν εκλογικεύσουμε και αντιστρέψουμε αυτούς τους δύο νόμους του Αριστοτέλη, μπορούμε να μιλάμε, για παράδειγμα, για το καλό ή το κακό του εβραιοχριστιανισμού. Ας μου ορίσει λοιπόν κάποιος, πέραν των στερεοτύπων, τι είναι καλό και τι είναι κακό;
Ακόμα το ίδιο ισχύει για την δικαιοσύνη, τους νόμους και γενικά ότι διέπει την λογική της παγκόσμιας κοινότητας των κρατών, όσο και τις σχέσεις των κρατών με τους υπηκόους τους. Γιατί τους συμφέρει να είναι τα πράγματα έτσι. Γιατί αντλούν απ’ αυτήν την λογική , την εξουσία τους . Και σου λένε με κυνικό τρόπο, αν πας να τους αμφισβητήσεις και δεις το ολοφάνερο, ότι η λογική είναι μία, όπως την διατύπωσε ο Αριστοτέλης με τους ανωτέρω νόμους, τα συμφέροντα είναι διαφορετικά. Έτσι μας φέρνουν τεχνηέντως σ’ ένα δίλημμα. Ένα δίλημμα δικό τους, που σε αναγκάζουν να αποφασίσεις, για να τους διαιωνίσεις. Και σας παραθέτω ένα ακόμα επίκαιρο παράδειγμα προς επίρρωση των ανωτέρω. Και αυτό είναι η οικονομική κρίση η οποία ταλανίζει τον Ελληνικό λαό και όχι μόνο. Αυτή λοιπόν η κρίση διαφεντεύει την πολιτική ζωή με το εξής δίλημμα. Και το οποίο είναι συνυφασμένο με την Αριστοτέλεια λογική. Μας λένε , μνημόνιο ή μη μνημόνιο. δηλαδή χρεοκοπία. Και μας ορίζουν τους δανειακούς όρους. Και ότι είναι μονόδρομος, ή συμφέρον μας, αυτού του είδους το δάνειο. Αυτό λοιπόν το δίλλημα μας το επέβαλαν οι καπιταλιστές προκειμένου να σώσουν τα κεφάλαιά τους. Διότι αν υποθέσουμε πως βγαίνουμε από το μνημόνιο το μόνο που έχουν να κερδίσουν οι εργαζόμενοι είναι τα ψίχουλα. Και αυτό που θα χάσουν, είναι ο σημαντικός παραγωγικός ελεύθερος χρόνος.
Πράγματι δεν μας ενδιαφέρει εμάς τους Επικούρειους το κέρδος ή τα ψιχία που θα μας δώσουν, αν μας τα δώσουν, ή ακόμα η εντατικοποίηση της δουλειάς, η αν θέλετε να διαλέξουμε την δουλεία μας. Αλλά η ευτυχισμένη ζωή, η καλή μας διάθεση, η εκλογίκευση των επιθυμιών μας και η πραότητα των συναισθημάτων που εξαρτώνται όχι με τον αυτοσκοπό της μισθωτής εργασίας και των οραμάτων περί πλουτισμού . Δηλαδή μεταξύ της λογικής του μνημονίου ή του μη μνημονίου, ή αν θέλετε τη στέρηση ή μη των καπιταλιστικών επιθυμιών, υπάρχει και η τρίτη, ή η τέταρτη, ή η πέμπτη εκδοχή.
Ναι αγαπητοί μου, με την παρέκκλιση των ατόμων, τίποτα δεν μπορεί να ορισθεί ή να μας ορισθεί ή να μας καθοριστεί. Ούτε πάνω σε θεωρητικά θέματα, ούτε σε πρακτικά. Εκείνο που μπορούμε να κάνουμε είναι συμβάσεις σε θεωρητικά θέματα ώστε να μην ερχόμαστε σε συγκρούσεις. Συμβάσεις όσον αφορά την δικαιοσύνη, την ελευθερία, την αγάπη κ.α. Και όσον αφορά τα πρακτικά θέματα εξαρτάται στο τι δέχεται πλειοψηφία και τα οποία τα ονομάζουμε ως αντικειμενική αλήθεια. Διότι εμείς ορίζουμε το δέντρο, την πέτρα. το μέταλλο ή ακόμα μία επιστημονική ανακάλυψη. Και η οποία αλήθεια, μπορεί να καταρριφθεί όταν υπάρξουν καινούργια δεδομένα. Αλλά ας επανέλθουμε στο αρχικό παράδειγμα που σας έφερα. Δηλαδή στο ποιος είναι Έλληνας. Διότι Έλληνας είναι και ο Αρβανίτης, Έλληνας είναι και ο καθολικός της Σύρου, Έλληνας είναι και ο μουσουλμάνος μειονοτικός, Έλληνας είναι και αυτός που την Ελληνική παιδεία μετέρχεται…
Και συμφωνεί με το παράδειγμα που μας φέρει ο Eric Anderson στο περίφημο βιβλίο του «ο Επίκουρος στον 21ον αιώνα» σχετικά με τους εργένηδες. Κατά τον ίδιο τρόπο ρωτά ποιοι είναι οι εργένηδες. Γιατί ο ορισμός που δόθηκε και ο οποίος λέει, ότι εργένης είναι αυτός που δεν έχει παντρευτεί, είναι λάθος. Διότι εργένης είναι και ο Πατριάρχης, και ένας που έχει κάνει λευκό γάμο, και ένα παιδί….
Εξ αυτών συνάγεται πως ο ανθρώπινος νους δεν δουλεύει όπως τα θεωρητικά μαθηματικά, ούτε επεξεργάζεται τις πληροφορίες όπως ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής και να λειτουργεί με το δυαδικό σύστημα 0 και 1 και να ακολουθεί ή το 0 ή το 1. Αλλά αποτελείται από πυκνά διασυνδεόμενα δίκτυα. Μπορεί η εξουσία να χρησιμοποιεί αυτά τα δίκτυα για αλλότριους σκοπούς και να μας κάνει να σκεφτόμαστε πάνω στον δυισμό. Και πάνω σ’ αυτόν τον δυισμό να υπάρχει ο μονόδρομος, του λεγόμενου για την εξουσία, καλού.
Εμείς όμως οι Επικούρειοι χρησιμοποιούμε τα δίκτυα αυτά, σκεπτόμενοι πολλαπλώς έχοντας σαν βάση τα κριτήρια της αλήθειας που μας διατύπωσε ο Επίκουρος. Τα οποία στοχεύουν στον μη αποκλεισμό, στην άντληση του θάρρους και τέλος στην ηδονή. Σ’ αυτήν την ηδονή που είναι και ο σκοπός της Επικούρειας φιλοσοφίας. Έτσι ανακαλύπτουμε πολλά μονοπάτια για μια ευτυχισμένη ζωή φτιάχνοντας σ’ αυτήν την άρρωστη πραγματικότητα όπου κυριαρχεί η Αριστοτέλεια λογική, μια καινούργια πραγματικότητα που στηρίζεται στη φύση του ανθρώπου και του σύμπαντος. Με την φιλία, την φρόνηση και τον ανθρωπισμό, αποδεσμεύεται ο άνθρωπος από τα γρανάζια των τεχνικών της πολιτικής ηγεσίας.
Μπάμπης Πατζόγλου
