«ΣΤΑ ΟΡΙΑ»
(ROMAN J. ISRAEL, ESQ).
ΜΙΑ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ
ΤΑΙΝΙΑ - ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ, ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΑ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ.
Εκεί που
κάθεσαι αραχτός και χαλαρός, πάντα κάτι συμβαίνει και σου δίνει μία σπρωξιά για
να ξεκινήσεις να γράφεις. Στην συγκεκριμένη περίπτωση την σπρωξιά μου την έδωσε
η θεατρική ομάδα των Τρικάλων με τις πρόβες της. Που δεν το κρύβω ότι τους
ζήλεψα. Τους αφιερώνω, λοιπόν, το παρακάτω κείμενό μου.
---//---
Στην ταινία αυτή πρωταγωνιστής είναι ο
Ντένζελ Ουάσιγκτον στον ρόλο του Ρόμαν Ισραέλ και συμπρωταγωνιστής ο Κόλιν
Φαρέλ στον ρόλο του Τζωρτζ Πήρς. Η
ταινία είναι βιογραφική της ζωής του Ρόμαν Ισραέλ, που ήταν ένας αφρο –
αμερικανός δικηγόρος στο Λος Άντζελες.
Μέχρι εκεί τίποτε το σπουδαίο. Ένας ακόμα
ανάμεσα σε δεκάδες χιλιάδες όμοιους. Όμως ο Ρόμαν κάνει κάτι που τον ξεχωρίζει.
Μένει ακλόνητα σταθερός και συνεπής στις ιδέες του, αγωνιζόμενος γι αυτές μέσα
από το γραφείο του. Όταν η ανάγκη τον κάνει να βγεί από τα όρια του γραφείου
του, με την εξαιρετική του συνέπεια βιώνει τις ιδέες του και προσπαθεί να το
κάνει κατά έναν απόλυτο τρόπο.
Η ταινία αρχίζει από το χρονικό διάστημα που αυτός
ο απόλυτος τρόπος αρχίζει να ξεχειλώνει.
Προηγουμένως όμως, στην αρχή της ταινίας, στους
τίτλους, διαβάζουμε πού θα καταλήξει αυτό το ξεχείλωμα. Παρουσιάζεται αγωγή του
ιδίου εναντίον του . . . . . εαυτού του, ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου του καθολικού (!)
Νόμου. ( Case 00-00001 - Suprime Court of Absolute Universal Law). Παρίσταται φυσικά ο ίδιος και για
τις δύο (!) πλευρές, και ζητάει να διαγραφεί από τον Δικηγορικό Σύλλογο και την
ανθρώπινη φυλή λόγω υποκρισίας και εγκατάλειψης όσων ισχυριζόταν ότι
υποστήριζε.
Ούτε που
φαντάστηκε ότι, με αυτά τα κριτήρια, θα είχαν διαγραφεί όλοι οι άνθρωποι από
την ανθρώπινη φυλή. Πάντως διαφαίνεται η λογική βάση της αγωγής. Στηρίζεται στο
Ναι και το Όχι.
Δεν εξέτασε
την περίπτωση ότι τα Ναι και τα Όχι, τα όσα υποστηρίζουμε, ο τρόπος που
βιώνουμε, όλα αυτά δεν μένουν ακίνητα, αλλά αναδιαμορφώνονται αενάως, ως σύμφυτα
της ζωής στην συνεχή ροή της.
Ο Ρόμαν
Ισραέλ έχει σφυρηλατηθεί μέσα στους κοινωνικούς αγώνες των μαύρων του ΄60 για
τις ατομικές ελευθερίες. Στην συνέχεια, για δεκαετίες είναι υπάλληλος σε ένα
γραφείο – δικηγορική εταιρία -ενός παλαιού δικηγόρου και καθηγητή Νομικής,
σοφού ανθρώπου και αγωνιστή, που δυστυχώς, έβαζε τον αγώνα πάνω από τα οικονομικά της
εταιρίας του.
Ο Ρόμαν, συνεπώς
, για δεκαετίες, δεν παρίσταται σε δίκες, δεν ασχολείται με το πρακτικό μέρος, αλλά
ερευνά το νομικό μέρος των υποθέσεων και συντάσσει αγωγές, προτάσεις,
υπομνήματα κλπ, κλεισμένος στα όρια του γραφείου του. Επίσης ζεί μέσα στα όρια
που του καθορίζουν οι ιδέες του. Μακριά από τα φαινόμενα.
Για τον
Ρόμαν δεν υπάρχει συμβιβασμός. Κάτι
είναι Α ή όχι Α. Η ζωή του και όλα του βρίσκονται σε μία πλευρά, ή αλλιώς σε
έναν κύκλο. Από την άλλη πλευρά ή σε έναν άλλο
κύκλο – βρίσκονται τα αντίθετα. Από τα οποία θέλει να είναι τελείως
αποκομμένος. Υπάρχουν σαφή όρια.
Είναι
επόμενο ότι είναι άνθρωπος του καθήκοντος, ξεκάθαρα Στωϊκός και χρησιμοποιεί
απαρέγκλητα τον Αριστοτελικό Νόμο του Αποκλειομένου Μέσου.
Κάποια στιγμή όμως, ο γέρος δικηγόρος πρώην καθηγητής
Νομικής και εργοδότης του Ρομάν. παθαίνει
έμφραγμα και μπαίνει στην εντατική με δυσοίωνες προβλέψεις. Με την απουσία του
δημιουργείται κενό, που έρχεται να το καλύψει ένας παλαιός φοιτητής του, ήδη
επιτυχημένος δικηγόρος, με τέσσερα γραφεία και εξήντα υπαλλήλους, που
αναλαμβάνει την περαίωση των εκκρεμών
υποθέσεων και τα έξοδα της νομικής εταιρίας μέχρι την εκκαθάριση.
Είναι ο
Τζωρτζ Πήρς που κολυμπάει σαν το ψάρι μέσα στον ποταμό της ζωής και ρέει μαζί
του. Δεν είναι περιχαρακωμένος σε όρια που θέτει ο ίδιος, για να ξεχωρίσει τον
δικό του (καλό) κόσμο από τον άλλον (κακό) κόσμο. Ανάμεσα στον δικό του κόσμο
και ¨τον άλλο¨ υπάρχουν ασαφή όρια. Ή
αλλιώς είναι δύο κύκλοι που τέμνονται μεταξύ τους και έχουν μία κοινή ασαφή
περιοχή. Δεν χρησιμοποιεί το μέτρο, αλλά τα όρια της φύσης. Για παράδειγμα
θέτει όρια ώστε να εφαρμόζει το «μη βλάπτειν και μη βλάπτεσθαι». Τίποτε επάνω
του δεν θυμίζει Στωϊκό. Είναι στυγνός επαγγελματίας, αλλά συγχρόνως η
ευαισθησία, ο προβληματισμός και ο σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι
ζωντανές μέσα του. Χαρακτηριστικό το ότι ενώ συζητάνε για τον καθηγητή του, που
είναι στην εντατική, θυμάται ακόμα την φωνή του στο μάθημα: «Τι είναι ανοχή; Η
συνέπεια της ανθρωπιάς». «Διαμορφωνόμαστε από την αδυναμία, το σφάλμα». «Ας
συγχωρήσουμε ο ένας την ανοησία του άλλου, είναι ο πρώτος νόμος της φύσης».
Οι ζωές των
δύο θα συναντηθούν και θα προχωρήσουν συνεργαζόμενοι. Οι ζωές τους επηρεάζονται
πλέον και από τα γεγονότα που ρέουν, και από τις απόψεις τους.
Όμως, πως
άραγε μπορεί να επηρεασθεί κάποιος που είναι περιχαρακωμένος σε σαφή όρια ; Και
πως άραγε θα επηρεαστεί κάποιος που χρησιμοποιεί ασαφή όρια;
Ο Τζωρτζ Πήρς δεν έχει και πολλά προβλήματα.
Έτσι, για παράδειγμα, σε κάποια περίπτωση αισθάνεται την ανάγκη να προσφέρει
κάποια δωρεάν νομική προστασία σε αδύναμους οικονομικά και το κάνει, αλλά,
συγχρόνως αυξάνει τις τιμές στους άλλους πελάτες του.
Στην περίπτωση του Ρόμαν Ισραέλ όμως τα
πράγματα είναι πιο δραματικά.
Εξακολουθεί να είναι κοφτερός για τους
άλλους: «Το να μην εκφράζεσαι ελεύθερα
είναι κάτι το πολύ κοινό».
Αλλά κυρίως
προς τον εαυτό του, χρησιμοποιώντας τον Νόμο του αποκλειομένου μέσου:
-
«Επέλεξα
τον αγώνα από την φιλοδοξία».
-
«Κουράστηκα
να κάνω το αδύνατο για τους αγνώμονες. Τώρα έχω πιο πρακτικές ανησυχίες».
-
«Εγώ
ευθύνομαι για την έλλειψη επιτυχίας μου». (Εδώ ο Στωϊκός σταματάει να είναι
Στωϊκός).
-
«Υπάρχει
ένα κεντράκι κάτω στην παραλία. Μπορείς να πάρεις τα ντόνατς και να τα φας κάτω
από τους φοίνικες και να σε φυσάει το αεράκι της θάλασσας». (Εδώ ο Στωϊκός
γίνεται Επικούρειος).
Αλλάζει στρατόπεδο, αλλάζει
πλευρά, χωρίς να δέχεται ότι ανάμεσα στα δύο υπάρχουν ασαφή (Fuzzy) όρια. Και
αυτό με μία συγκλονιστική διαπίστωση: «. . .
δεν το είχα συνειδητοποιήσει, γιατί δεν είχα ζήσει την άλλη πλευρά».
Αυτό που αντιλαμβάνεται είναι ότι, αν περάσει τα δικά του όρια, θα πρέπει να
εγκλωβιστεί μέσα στα όρια της αντίθετης πλευράς. Δεν μπορεί να δεχθεί αυτό που
εύστοχα διατύπωσε ο Επίκουρος: «. . . δρόμοι πολλοί ανοίγονται της ελευθερίας.
. .».
Εδώ θα κάνω μία υποχρεωτική
παρένθεση για να αναφέρω τις κατηγορίες του Κικέρωνα κατά του Κανόνα του
Επίκουρου: Ότι δηλαδή ο Επίκουρος δεν δεχόταν την υποταγή στο διαζευκτικό «ή»,
δηλαδή ή το ένα ή το άλλο (Στο Luculli c. 30, 97). Επίσης ότι ο Επίκουρος
«Ξεγράφει τους ορισμούς, δεν λέγει τίποτε για διαίρεση σε χωρισμό και μέρη . .
.» (Στο De fin I, 7 22). Θα παρατηρήσουμε χωρίς
δυσκολία τις ουσιαστικές ομοιότητες των βασικών αρχών του Κανόνα με τις βασικές
αρχές της Fuzzy Logic. Κατά την άποψή μου
οι ομοιότητες είναι δομικές. Το θεωρώ μεγάλη αδικία ότι στις παρουσιάσεις της
Fuzzy Logic δεν γίνεται καμία αναφορά στην Επικούρεια φιλοσοφία. Ενώ πρόκειται
κυριολεκτικά για την πηγή της. Εάν, υποθετικά, αφαιρέσετε τον Κανόνα από την
Επικούρεια φιλοσοφία και στην θέση του βάλετε την Fuzzy Logic, δεν θα χρειαστεί
να αλλάξετε τίποτε στην Επικούρεια φιλοσοφία. Αν βγάλετε τον Κανόνα και στην
θέση της βάλετε την Αριστοτελική Λογική ή την Διαλεκτική, στην Επικούρεια
φιλοσοφία θα χαθεί κάθε συνοχή και δεν
θα μείνει τίποτε όρθιο.
Για να επιστρέψουμε όμως στην
ταινία, σε όλη την διάρκειά της βλέπουμε τον Ρόμαν Ισραέλ να κουβαλάει μαζί του
μία μικρή βαλίτσα, τετραγωνισμένη, που γνωρίζουμε ότι περιέχει έγγραφα.
Συνεπώς, σύμφωνα με το μέγεθός της είναι πολύ βαριά. Είναι μελέτη χιλιάδων
υποθέσεων, σε τόμους, που στηρίζουν μία αίτηση που θα κάνει το δικαστικό
σύστημα πιο δίκαιο. Κουραζόμαστε να βλέπουμε τον Ρομάν να κουβαλάει συνέχεια,
σε όλη την ταινία, αυτό το βάρος. Που στην ουσία είναι ο σταυρός του μαρτυρίου
του. Του μαρτυρίου της εντιμότητας και της συνέπειάς του.
Η συνέχεια θα είναι και η
απάντηση στο ερώτημα: Μήπως ο Ρομαν Ισραέλ είναι το λάθος και ο Τζωρτζ Πήρς το
σωστό;¨
Αισθάνομαι την υποχρέωση να εκφράσω
την εκτίμησή μου στον σεναριογράφο της ταινίας Dan Gilroy, για την βαθειά κατανόηση του
θέματος.
6 Ιανουαρίου 2020
Γεώργιος Καπλάνης
